«موسیقی درمانی و شنیدن موسیقی به عنوان عامل التیام بخش و شافی جان‌ها قدمتی به درازای تاریخ دارد و از هزاره ی پیشین در نگرش‌های شرقی و هم غربی مورد توجه بوده‌است» پورسینا
شروین کوهساری/ مجله موسیقی ملودی: اغلب انسان ها با گوش دادن به نوای موسیقی غرق لذت مي‏شوند، بی آن كه متوجه تغييرات ذهني، جسمي و رواني ناشي از آن باشند.اما حقيقت امر اين است كه در سال‏هاي اخير مشخص شده، موسيقي موجب ايجاد تغييرات فیزیکی و روحی قابل ملاحظه‏اي در افراد مي‏گردد و بر همين مبنا امروزه در جهان با موضوع و مفهوم جديدي در حيطه ی روش‏هاي روان درماني به نام موسيقي درماني مواجه‏ايم كه بر پایه ی آن تحقيقات علمي گسترده‏اي بر اثر بخشيِ درمان با موسيقي بر افرادی که دچار مشكلات جسمي و ناراحتي‏هاي رواني هستند ،صورت پذيرفته است.
تأثير موسيقي بر روحیات و فکر انسان از هزاران سال پيش مطرح بوده است و بررسي آثار باستانی به جا مانده از مناطق گوناگون جهان بر اين واقعيت تأكيد می کند كه موسيقي ريشه در اعماق تاريخ دارد. به عنوان مثال بنا به روايات تاریخی، عبرانيان داراي موسيقي خاص خود بوده‏اند به طوري كه در تورات نيز از نبل و هينور كه دو آلت موسيقي رسمي بوده‏اند ياد شده است . در چين باستان از موسيقي به عنوان جوهر نظام جهان و عنصر متعادل كننده بين زمين و سماوات نام برده شده است. مردمان مصر کهن نیز معتقد بودند كه خدا دنيا را با علامتِ دست خلق كرده كه اين علامات شامل يك فاصله موسيقي با تركيب صوتي خاصِ خود می باشد.
در کل بازنگري تاريخ نشان مي‏دهد كه تمدن ها و فرهنگ های مختلف داراي موسيقي منحصر به خود بوده و در هر برهه‏ ی تاریخی از این هنر جهت درمان بيماري‏هاي جسمي و ناراحتي‏هاي رواني سود جسته اند.

با این كه تلفيق موسيقي و روان‏شناسي از ابتكارات دانشمندان جديد است اما ‌چنين ايده‏اي از ديرباز در تمدن‏هاي بشري وجود داشته است. نكته جالب توجه اين بوده كه در روایت های تاریخی اولين مدارك مربوط به استفاده از موسيقي در درمان مشكلات روحي به استفاده حضرت داود براي درمان شائول (اولين پادشاه بنی اسرائيل) برمي‏گردد، كه بنا به مستندات تاريخي حضرت داود با استفاده از نواختن چنگ و آواز قادر به كاهش يا درمان غمگيني، نوميدي و افسردگي شائول گرديد . پیشینه ی استفاده از موسیقی به عنوان یکی از روش های درمانی به زمان ارسطو و افلاطون باز می‌گردد. افلاطون درباره تاثیر موسیقی گفته‌است :«موسیقی برای ادامه زندگی بشر ضروری است. شما ثقیل‌ترین روح را در اختیار من بگذارید من قادرم که به نیروی موسیقی سنگینی و کدورت دوران را از وی زدوده و مردی هوشمند و سلحشور به شما تحویل دهم»
از آن دوران به بعد موسیقی نیز به عنوان یک عامل بهبود دهنده، کم و بیش مورد استفاده قرار می گرفت. اما در قرن بیستم این موضوع به صورت جدی تری بررسی شد و در زمان جنگ جهانی اول از موسیقی برای بهبود وضعیت روحی مصدومین استفاده شد و به تدریج این شاخه ی درمانی تکامل یافت به طوری که در سال ۱۹۴۴ اولین برنامه آموزش موسیقی درمانی در دانشگاه میشگان ایالات متحده برگزار گردید.

در سال ۱۹۵۰ انجمن جهانی موسیقی درمانی تاسیس شد و در سال ۱۹۷۱ انجمن موسیقی درمانی آمریکا (AAMT) به صورت رسمی آغاز به کار کرد. در سال ۱۹۸۵ فدراسیون جهانی موسیقی درمانی در سطح بین المللی به ثبت رسید و اینچنین بود که این هنر و دانش پزشکی در کنار یکدیگر و به صورت جدی و با هدف واحدِ کمک به بیماران ، فعالیت خود را جنبه ی رسمی و جهانی بخشیدند.

• موسيقي درماني چيست ؟

تاثير موسيقي بر بدن انسان به اندازه ای است كه امروزه در جهان جايگاه خاصي براي بهبود و درمان بسياري از بيماري‌‌ها پيدا كرده است.موسيقي درماني حاصل تركيب علم روان‏شناسي و هنر موسيقي است و شامل شيوه ی حسي از طريق صدا براي مقاصد درماني است كه در ارتباط با مشكلات جسماني (نظیر مشكلات گوارشي، آسم، آلرژي ها، انواع دردهاي خفيف تا متوسط، كنترل ضربان قلب و تنفس و ….) و مشكلات روان شناختي (انواع افسردگي و اضطراب‏ها، مشكلات هيجاني و عاطفي و ….) به كار مي‏رود.

• فرایند و تاثیر موسيقي بر بهداشت جسماني و رواني:اثر بخشی طبي و روان پزشكي

در بررسي‏های علمی مشخص شده است كه شنيدن موسيقي با تغييرات ضربان قلب، نبض و فشار خون همراه مي‏گردد، به شکلی که ضربان قلب انسان با اصوات موسيقايي هماهنگ گشته در مقابل فركانس، ضرب و شدت صدا واكنش نشان داده، دچار افزايش يا كاهش مي‏گردد.

برای مثال شنيدن موسيقي های آرام منجر به كاهش ضربان قلب شده و از تنش و فشار رواني مي‏كاهد. در اين زمينه موسیقی درمانگر بریتانیایی به نام پُل نيوهام معتقد است «موسيقي يك دستگاه، تنظيم ضربان قلب بوده و منجر به تقويت عضلات قلب و انبساط ريه‏ها مي‏گردد.همچنين موسيقي قادر است فشار خون را تغيير دهد و همان طوري كه سر و صداي زياد ممكن است باعث افزايش فشار خون تا ۱۰% شود «مكانيسم احتمالي ترشح آدرنالين و نورآدرنالين مي‏باشد» آزمايشات نشان داده‏اند كه فشار خون دياستوليك و سيستوليك مي‏تواند در جلسات موسيقي درماني به تدريج كاهش يابند.
يك نكته جالب درخصوص تأثيرات موسيقي بر وضعيت جسماني، ترشح آندرفين در پاسخ به شنيدن موسيقي خصوصاً هنگامي كه اجرا به شكل زنده و توام با شعر و آواز است، مي‏باشد.

آندرفين نوعي داروي مخدر در مغز است كه باعث كاهش شدت درد شده و با احساس لذت و نئشگي همراه است». تحقيقات جديد مويد اين نظريه است كه افزايش ترشح آندرفين، با افزايش ميزان سلول‏هاي ” تــی” T و لينفوسيت‏ها که سلول های جنگجوی بدن در مقابل بیماری ها هستند،همراه می باشد. در چنين وضعيتي قدرت سيستم دفاعي بدن افزايش يافته و مقاومت انسان در برابر بيماري‏ها بيشتر مي‏شود.
از سوي ديگر موسيقي روي دستگاه تنفسي اثرات مطلوب دارد، تنفس داراي ريتم است، به علاوه تنفس آرام و عميق باعث آرامش و كنترل عواطف فرد مي‏گردد و نيز با سوخت و ساز بهتر بدن مربوط است بنابراين يك موسيقي خوشايند مي‏تواند از طريق لذت‏بخشي و تغييرات تنفسي، تأثيرات مثبت قابل ملاحظه‏اي بر جسم فرد داشته باشد. به علاوه موسيقي منجر به تغييراتي در بدن مي‏گردد كه به هضم غذا كمك مي‏كند. در اين زمينه پژوهشگران دانشگاه جان هاپكينگ از موسيقي درماني به عنوان درمان جانشين در مشكلات سؤهاضمه سود جسته اند.