اصطلاح دستگاه در موسیقی چیست؟

دستگاه؛

تعدادی از گوشه­ ها که ازنظر ساختار ملودی و زیربنای نتی از یک خانواده و شبیه به هم باشند یک دستگاه را تشکیل می­دهند.

درواقع دستگاه گوشه­ هایی را در برمی‌گیرد که باوجودِ داشتن استقلال، ازنظر فرم و فضای موسیقایی به هم نزدیک‌اند و هنگام تغییر حالت از گوشه­ ای به گوشه­ ی دیگر در یک دستگاه، تفاوت و تناقضی احساس نمی­ شود.

این فضای حسی یا موسیقایی درواقع از یک غالب یا زیربنای خاص به وجود می­ آید که در موسیقی اصطلاحاً آن را گام می­ گویند.

به زبان ساده، گام توالـی ۸ نت موسیقی است که از بین کل نت‌های موسیقی انتخاب‌شده و حس ویـژه­ای به وجود می­ آورند.

(توضیح اینکه هر نوعِ انتخاب و جداسازی ۸ نت، می­تواند فضا و حس متفاوتی خلق کند)

بنابراین هر دستگاه موسیقی، گامی مخصوص به خود دارد و گوشه­ های مختلف آن، در همان گام قرارگرفته و طبیعتاً حسی مشترک و مرتبط با گام آن دستگاه به وجود می­آورند.

موسیقی غربی دارای دو گام ماژور و مینور یا بزرگ و کوچک می­باشد؛ اما موسیقی ایرانی با گستردگی و تنوع بسیار بیشتر، مشتمل بر  ۷ دستگاه بانام‌های ماهور، شور، نوا، همایون، سه­ گاه، چهارگاه و راست پنجگاه می­باشد.

برگرفته از کتاب شنونده پارسی اثر جلیل سجاد